Hebben we het in Nederland niet te ingewikkeld gemaakt qua regelingen? En wat moet er gebeuren om de hulp bij de juiste kinderen te krijgen? Kinderhulp gaat in gesprek met Carola Schouten, minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen in kabinet-Rutte IV en Bernique Tool, directeur-bestuurder van Kinderhulp. Ze praten over hun bevlogenheid voor dit onderwerp en de dringende noodzaak om de beschikbare hulp effectief te laten zijn.
Waar komt de bevlogenheid vandaan voor deze groep?
Carola Schouten: “Het onderwerp armoede gaat me erg aan het hart. Als je geen eten in de koelkast hebt of je kind niet meekan op schoolreisje omdat de eigen bijdrage te hoog is, dan overheerst dat je leven. Voor kinderen is zoiets bepalend voor de rest van hun leven. Het gaat over meedoen in de samenleving en echt gezien worden als mens. Ik ga vaak bij mensen op bezoek. Dan ontmoet ik gezinnen en dus ook kinderen voor wie armoede een dagelijkse realiteit is, dat went nooit. Zulke verhalen maken duidelijk waarom het zo belangrijk is om aandacht te blijven hebben voor dit onderwerp, bijvoorbeeld door middel van een Dag van de Kinderarmoede. Ieder kind moet mee kunnen doen, ongeacht de omstandigheden thuis.”
Bernique Tool: “Wat mij betreft is er niets wezenlijkers dan kinderen en jongeren helpen met gezond en kansrijk opgroeien. Helaas is dat niet gemakkelijk voor de kinderen in Nederland die in een armoedesituatie zich moeten ontwikkelen. Het is ook mijn persoonlijke drijfveer om ervoor te zorgen dat armoede niet mag bepalen wie je bent, wie je wilt zijn of wat je kunt worden.”
Wat moet er gebeuren om de beschikbare hulp bij de kinderen terecht te laten komen?
Carola Schouten: “Armoede bespreekbaar maken is ontzettend belangrijk. Het taboe moet eraf. Iedereen kan in armoede terecht komen. Je wordt ziek, raakt je baan kwijt, of het leven wordt ineens veel duurder – zoals we afgelopen jaren hebben gezien. Er zijn veel regelingen beschikbaar, maar mensen weten ze soms niet te vinden. Ze schamen zich, of ze durven er geen gebruik van te maken uit angst om het geld terug te moeten betalen. We moeten het vertrouwen van mensen in de overheid terugwinnen. Dat betekent dat we niet moeten wachten totdat mensen zich bij ons melden, dan is het vaak al te laat. En dat is jammer, want hoe eerder je erbij bent, hoe sneller je geholpen kan worden.”
"Armoede bespreekbaar maken is ontzettend belangrijk. Het taboe moet eraf. Iedereen kan in armoede terecht komen."
Bernique Tool: “Het is inderdaad hard nodig te werken aan het vertrouwen. Het vertrouwen van mensen in instanties in het algemeen was al niet groot, maar de toeslagenaffaire heeft hier niet bepaald bij geholpen. Wat daarbij kan helpen is naast de bestaande formele regelingen te investeren in lokale maatschappelijke organisaties die in de gemeenschap en dichtbij de gezinnen staan. Door hun toegankelijkheid kan bij elk signaal van een problematische situatie, ‘de vindplek’, een startpunt ontstaan voor snelle en complete hulp. In deze hulp moet wat ons betreft het kind centraal staan en de vraag gesteld worden: wat heb jij nodig?”
Carola Schouten: “En mensen actiever helpen. Het voorbeeld dat steeds meer scholen een eerste aanspreekpunt speciaal voor ouders aanstellen vind ik mooi. Iemand die hen een luisterend oor biedt en mogelijk helpt de weg te vinden naar hulpverleners of subsidies, bijvoorbeeld bij geldzorgen. Kinderen en ouders worden zo geholpen. Net zo belangrijk is de rol van (lokale) hulporganisaties. Zij weten vaak contact te leggen met mensen die voor de overheid onder de radar blijven. Zij kunnen ouders en kinderen wijzen op de mogelijkheden die er zijn. De samenwerking met dit soort organisaties hebben we de afgelopen jaren versterkt. Want we kunnen alleen samen de stappen zetten die nodig zijn.”
Een gezin heeft soms wel 10 hulpverleners om zich heen. Hebben we het in Nederland niet een beetje ingewikkeld gemaakt?
Carola Schouten: “We hebben ongelofelijk veel regels gemaakt, met de beste bedoelingen. Maar dat is zo complex geworden dat mensen de weg kwijtraken. Het moet toegankelijker en laagdrempeliger. Dat is helaas niet met één druk op de knop te regelen, maar we zijn er wel hard mee bezig. Armoede raakt aan veel onderwerpen. Mensen hebben vaak te maken met verschillende problemen. Wat ik belangrijk vind is bijvoorbeeld dat mensen niet keer op keer hun verhaal hoeven te vertellen aan verschillende hulpverleners. Er zijn plekken in Nederland waar verschillende ‘loketten’ allemaal onder één dak zitten, de gemeente en verschillende lokale partijen zijn hiervan initiatiefnemers. Dat werkt ontzettend goed, zonder stroperige bureaucratie. Een goed voorbeeld van de kracht van samenwerking.”
"Wat ik belangrijk vind is bijvoorbeeld dat mensen niet keer op keer hun verhaal hoeven te vertellen aan verschillende hulpverleners."
Bernique Tool: “Als Kinderhulp zijn we erg geïnspireerd door de visie en het werk van Bijzonder Hoogleraar Nicole Lucassen en Lector Kinderarmoede Mariette Lusse. De complexiteit van het ‘dealen’ met de armoedesituatie, de bureaucratie, de verschillende regelingen instanties en personen… dat is een enorme extra stressfactor voor mensen die al zoveel armoedestress ervaren. Een integrale aanpak, waar bijvoorbeeld één gezin één centrale coördinator/aanspreekpunt of regisseur heeft, dat zou echt kunnen helpen. Zeker als er kinderen of jongeren bij betrokken zijn, dan is dat extra belangrijk. Zo kan deze regisseur in de gaten houden of er voldoende specifieke hulp is of wordt benut voor deze kinderen.”
Terugkijkend op de afgelopen periode: waar bent u echt trots op en welke dingen zijn er (nog) niet af?
Carola Schouten: “De gratis schoolmaaltijden in samenwerking met de ministeries van OCW en VWS, en het Jeugdeducatiefonds en Rode Kruis, hebben ontzettend veel impact. Ik was eerder dit jaar op werkbezoek naar een basisschool in het land waar ruim 7 op de 10 kinderen in armoede leefden. Heel veel kinderen kwamen naar school met een lege broodtrommel. Deze school heeft zich aangemeld voor gratis lunches en boodschappenkaarten en dat verschil werd direct zichtbaar in de klas. Alle kinderen lunchen nu samen, iedereen krijgt een maaltijd. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen wie het thuis niet breed heeft en wie wel. Dat was mooi om te zien. De docenten vertelden dat samen eten niet alleen beter is voor de leerprestaties maar ook voor de sfeer in de klas: het is rustiger, de juf kan na de pauze meteen verder. Die schoolmaaltijden werken dus écht.”
"Trots ben ik op alle vrijwilligers die zich inzetten en proberen zoveel mogelijk mensen te helpen. Ook ben ik blij dat we armoede meer bespreekbaar hebben gemaakt, door middel van campagnes, gesprekken met kinderen en door te laten zien dat armoede iedereen kan overkomen."
“Ik had natuurlijk graag meer tijd gehad en nog meer gedaan. Armoede én kinderarmoede zijn deze kabinetsperiode gedaald. Dat is mooi, maar we zijn er nog niet. Bovendien gaat het niet alleen om de cijfertjes. Er zijn nog steeds te veel kinderen die met té weinig moeten opgroeien. Daarom hoop ik dat een nieuw kabinet deze kinderen goed op het netvlies houdt.”
En als laatste nog iets om mee te geven aan de opvolger?
Carola Schouten: “Armoede is een probleem dat al onze aandacht verdient. Ik weet niet of er in een volgend kabinet ook een minister voor armoedebeleid is. En het maakt mij ook eigenlijk niet uit wat voor naam het heeft. Het belangrijkste is dat het probleem van armoede, en dus ook kinderarmoede, prioriteit blijft. Dat we niet denken dat we er zijn. Als kinderen opgroeien in armoede heeft dat voor de rest van hun leven impact. Het tekent het beeld voor de toekomst, voor de kansen die ze krijgen. Elk kind dat in armoede opgroeit is er een te veel, we hebben iedereen nodig om dit aan te pakken. Ik zie dat dat gelukkig ook op heel veel plekken gebeurt en ik hoop dat we kunnen blijven samenwerken aan dit belangrijke doel.“
Bernique Tool: “Je hoort veel over bestaanszekerheid, maar het gevaar schuilt erin dat het een verkiezingsthema blijft en geen vervolg gaat krijgen. Het zou niet uit moeten maken of je links of rechts stemt, kinderarmoede moet altijd op de agenda staan. Het gaat om kinderen en jongeren die opgroeien en juist dan dus gelijke kansen moeten krijgen op een gezonde en kansrijke ontwikkeling. We hopen dan ook voor deze kinderen en jongeren dat er in het nieuwe kabinet een nieuwe verantwoordelijke komt die hier net als Carola Schouten aandacht voor heeft, prioriteit aan geeft en ervoor gaat om concrete problemen op te lossen. Niet praten, maar doen!”
Dag van de Kinderarmoede
Kinderhulp roept 17 april uit tot ‘Dag van de Kinderarmoede’ om aandacht te vragen voor de situatie én toekomst van duizenden kinderen in ons land die opgroeien in armoede.
Podcast 'Nooit een kwartje?'
Luister naar de verhalen van ouders en jongeren die in armoede leven in onze podcast ‘Nooit een kwartje?’, gehost door actrice en zangeres Maaike Martens.
Alles over armoedestress
Als armoede je dagelijkse realiteit is, brengt elke dag onmogelijke keuzes met zich mee. En dat geeft stress. Stress die grote gevolgen heeft voor de ontwikkeling van een kind.